Komentarz do art. 233 Kodeksu karnego (fałszywe zeznania)
Art. 233. § 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie.
§ 3. Nie podlega karze za czyn określony w § 1a, kto składa fałszywe zeznanie, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania.
§ 4. Kto, jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 4 działa nieumyślnie, narażając na istotną szkodę interes publiczny,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 5. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:
1) fałszywe zeznanie, opinia, ekspertyza lub tłumaczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy,
2) sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
§ 6. Przepisy § 1-3 oraz 5 stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Komentowany tu art. 233 Kk ma znaczenie przede wszystkim w różnego rodzaju postępowaniach sądowych. Stosowne ustawy wprost wymagają tam pouczenia przez sąd tudzież złożenia przyrzeczenia. I tak np. w postępowaniu cywilnym przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie odmowy zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Jeżeli świadek ma składać zeznania, odbiera się od niego przyrzeczenie, po pouczeniu go o znaczeniu tego aktu. Nie składają przyrzeczenia świadkowie małoletni, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, oraz - uwaga - osoby skazane wyrokiem prawomocnym za fałszywe zeznania. Inni świadkowie mogą być (i w praktyce często są) za zgodą stron zwolnieni przez sąd od złożenia przyrzeczenia.
"Osobą najbliższą" jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Zagrożenie pozbawieniem wolności w wymiarze od 6 miesięcy do lat 8 pozwala zaliczyć składanie fałszywych zeznań do przestępstw karanych powiedzmy średnio surowo. Tyle samo można "dostać" np. za oszustwo (art. 286 Kodeksu karnego) czy przyjęcie łapówki (art. 228 Kodeksu karnego). Z kolei kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 przewidziana w par. 2 art. 233 Kk plasuje opisane tam przestępstwo wśród takich jak kradzież (art. 278 kk), paserstwo (art. 291 kk), przywłaszczenie rzeczy powierzonej (art. 284 kk), oszustwo kredytowe (art. 297 Kk), podrobienie dokumentu (art. 270 Kk) czy naruszenie zakazu sądowego (art. 244 Kk). Wreszcie "od roku do lat 10" to pułap kradzieży z włamaniem (art. 279 Kk) czy sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym (art. 173 Kk).
Przykładu możliwości "złożenia fałszywego oświadczenia, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej" dostarcza ustawa - Prawo budowlane. Pozwolenie na budowę może być wydane wyłącznie temu, kto złożył oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju według następujących zasad: jeżeli czyn stanowi zbrodnię zagrożoną co najmniej karą 25 lat pozbawienia wolności, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od 8 lat; jeżeli czyn stanowi inną zbrodnię, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia; jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności; jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenia wolności.
Co do par. 3 art. 233 Kk, tam gdzie ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze w ogóle nie wszczyna się postępowania karnego, a jeśli już do tego doszło, należy je umorzyć.
Jeżeli chodzi o przedawnienie, karalność przestępstwa składania fałszywych zeznań z par. 1 art. 233 Kk ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło 15 lat.
Zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.
Warunkowe zawieszenie, czyli tzw. "zawiasy" nie jest wykluczone. Sąd może bowiem warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
Komentarz dodano 6 listopada 2020 r.