Komentarz do art. 284 Kk (przywłaszczenie rzeczy)
Art. 284. § 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
KARA: Choć w przepisie par. 1 mowa jedynie o karze pozbawienia wolności (potocznie zwanej więzieniem), warto pamiętać, że oskarżony o popełnienie przestępstwa z art. 284 K.k. może walczyć przed sądem o wymierzenie mu zamiast niej kary ograniczenia wolności albo grzywny.
Zagrożenie ustawowe w przedziale do 3 lat pozbawienia wolności plasuje to przestępstwo w tej samej grupie co podrabianie daty przydatności towaru (art. 306 Kodeksu karnego), nieumyślne spowodowanie wypadku (art. 177 Kodeksu karnego), wyłudzenie poświadczenia nieprawdy, niezastosowanie się do zakazu sądowego (do końca maja 2017 r., por. komentarz do art. 244 Kodeksu karnego), uszczuplanie zaspokojenia wierzyciela (art. 300 Kodeksu karnego) i in. (za wszystkie przewidziano właśnie taką karę).
PRZEDAWNIENIE: Co do zasady karalność przestępstwa opisanego w par. 1 i 3 komentowanego przepisu ustaje po upływie 5 lat, zaś w par. 2 - 10 lat od jego popełnienia. Jeśli jednak w okresie tym wszczęto postępowanie karne, karalność ustanie z upływem 10 lat od zakończenia tego okresu.
Do dyskusji jest warunkowe umorzenie postępowania karnego dotyczącego przywłaszczenia. Sąd może to bowiem uczynić, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Zachodzi więc konieczność oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu. Tymczasem pojęcie to nie zostało w polskim prawie karnym zdefiniowane. Wiadomo tylko, że nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma, a także że przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Obrońcy mają tu więc pole do popisu.
Zatarcie skazania za przestępstwo z art. 284 Kk następuje co do zasady z upływem 10 lat (kara pozbawienia wolności), 3 lat (kara ograniczenia wolności) albo z upływem roku (kara grzywny) od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Z istotnym wyjątkiem: otóż na wniosek skazanego na karę pozbawienia wolności sąd niekiedy władny jest zarządzić wcześniejsze zatarcie skazania.
Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności (czyli to, co potocznie określane jest jako "zawiasy") wymierzonej za przywłaszczenie nie jest wykluczone, choć tylko niekiedy. Zależy bowiem od tego, jak wysoką karę wymierzy sąd.
Od wyroku sądu pierwszej instancji można wnieść apelację. Sąd właściwy do jej rozpoznania łatwo znaleźć w wyszukiwarce. Warto też pamiętać o istnieniu takiego instrumentu prawnego, jak skarga kasacyjna.
Tak, tak - w świetle art. 284 K.k., który tu komentujemy, nie do końca sprawdza się stare polskie powiedzonko "znalezione - nie kradzione". Fakt, kradzione nie jest, ale bynajmniej nie oznacza to, iż znalezisko wolno zatrzymać. Wręcz przeciwnie, jeśli coś znajdziemy, powinniśmy albo "we właściwy sposób" szukać posiadacza, albo powiadomić Policję tudzież inny organ państwowy. Kto tego nie uczyni, ryzykuje grzywnę za wykroczenie (więcej na ten temat w komentarzu do art. 125 Kodeksu wykroczeń). Na ogół wystarczy oddać rzecz staroście albo Policji. Niejako w nagrodę znalazca przechowujący rzecz, który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swoje roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do jej odbioru. Jeżeli rzecz nie jest przechowywana przez znalazcę, może on zastrzec wobec przechowującego, że będzie żądał znaleźnego.
Osobą najbliższą w rozumieniu paragrafu 4 jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu
Por. też komentarz do art. 119 Kodeksu wykroczeń. Dotyczy on przywłaszczenia przedmiotu o mniejszej wartości.
DOBROWOLNE PODDANIE SIĘ KARZE: Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych o przywłaszczenie na rozprawie głównej oskarżony może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego. O ile więc nie jest np. tak, że satysfakcjonuje nas tylko uniewinnienie, to chyba warto próbować. Jeśli bowiem dowody są mocne, uwzględnienie wniosku przez sąd naprawdę pozwoli zaoszczędzić nerwów. [komentarz zmodyfikowano 15 lipca 2017 r.]