Komentarz do art. 174 P.p.s.a. (podstawy skargi kasacyjnej do NSA)
Art. 174. Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:
1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;
2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Jak stwierdził w jednej ze swych uchwał NSA, odnośnie do zarzutu naruszenia prawa materialnego przez jego błędną wykładnię, można przyjąć, że zarzut ten dotyczy sytuacji, w której sąd administracyjny pierwszej instancji nieprawidłowo odczytał normę zawartą w przepisach prawa materialnego, konstruując materialnoprawny wzorzec kontroli rozstrzygnięcia organu administracji. Przez jakiś czas dyskutowano natomiast zawzięcie, o cóż to dokładnie chodzi z "naruszeniem prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie". Bardzo popularny był bowiem podgląd, że sąd administracyjny żadnego prawa materialnego nie stosuje, a jedynie sprawdza, czy należycie zastosował je organ administracji publicznej. Stanęło na tym, że interpretacyjne założenie racjonalnego ustawodawcy prowadzi do wniosku, że nie może istnieć taka regulacja prawna, która nie będzie miała w ogóle zastosowania. Jeżeli ustawodawca pozwala oprzeć środek zaskarżenia na zarzucie naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie, to nie można twierdzić, że taka sytuacja na płaszczyźnie sądowej kontroli administracji nie występuje. Trzeba więc przyjąć, stosując wykładnię funkcjonalną - że stosowanie przepisu prawa przez sąd administracyjny polega również na uczynieniu takiego przepisu wzorcem kontroli legalności decyzji administracyjnej (innego działania administracji).
Warto podkreślić, że Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w dużej mierze wzorowane było na Kodeksie postępowania cywilnego. W tym kontekście ciekawa jest praktyka stosowania przepisów dotyczących formy zarzutów kasacyjnych. Czy dopuszczalne jest mianowicie zarzucanie "naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie"? Do sądów administracyjnych wpływają tysiące takich skarg i NSA wiele z nich uwzględnia. Zawsze jednak warto dobrze zastanowić się, czy nie byłaby tu wskazana inna redakcja. Dlaczego? Otóż komentowany artykuł brzmi dokładnie tak samo, jak art. 3983 par. 1 K.p.c. I w postępowaniu cywilnym zdarza się, iż Sąd Najwyższy zauważa także, że - jak wielokrotnie to podkreślano - nie jest możliwe naruszenie przepisu prawa materialnego jednocześnie przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Chodzi o dwie różne postacie naruszenia prawa materialnego i każda z nich wymaga odrębnego uzasadnienia. Możliwe jest zastosowanie właściwego przepisu, odpowiedniego w ustalonym stanie faktycznym, jednak przy jego nieprawidłowym rozumieniu (błędna wykładnia) bądź też, przy prawidłowym rozumieniu treści przepisu, zastosowanie go w okolicznościach, w których nie mógł on znaleźć zastosowania (błędna subsumpcja). To cytat z SN. Tak to już jest z tą jednolitością orzecznictwa, gdy w kraju funkcjonuje kilka sądów najwyższych :)
O tym, jak w praktyce mogą wyglądać zarzuty, piszę nieco więcej na stronie poświęconej skardze kasacyjnej. Znajdziecie tam Państwo m.in. przykłady i wzory takich skarg!
W praktyce budziło wątpliwości, o jakim to postępowaniu mowa jest w art. 174 pkt 2 P.p.s.a. Sądowoadministracyjnym? Czy także administracyjnym? Parcie ku tej drugiej teorii było ogromne, m. in. za sprawą naturalnej zda się tendencji stron i pełnomocników do powoływania się w skargach na naruszenia przepisów postępowania przez organy administracji, a nie tylko sądy administracyjne. I do tego właśnie poglądu przychylił się Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdzając w 2009 r. tak: należy zwrócić uwagę na fakt, że w tym przypadku ustawodawca posłużył się formułą otwartej stylizacji, nie określając bliżej, jakich przepisów postępowania dotyczy analizowany przepis. Biorąc pod uwagę fakt, że - co wcześniej wykazano - ustawodawca zawsze bliżej określa w przepisach p.p.s.a., o jakie postępowanie chodzi (administracyjne czy sądowe), jeżeli ogranicza stosowanie danej instytucji proceduralnej do jednego z nich, to nie ulega wątpliwości, że wskazana w art. 174 pkt 2 podstawa kasacyjna odnosi się do naruszenia przepisów obu tych postępowań, a więc zarówno przepisów postępowania administracyjnego, jak i sądowoadministracyjnego. [komentarz dodano 1 września 2017 r.]